Zagrożenia występujące w (Mało)Polsce
Polska, z racji swego położenia, rzadko nawiedzana jest przez wielkie klęski żywiołowe. Mimo to nasz kraj narażony jest na pojawianie się zjawisk naturalnych, które mogą przerodzić się w kataklizmy. Najważniejsze z nich to: powodzie, susze, wichury i pożary lasów.
W Małopolsce dopisać do tej listy należy jeszcze: lawiny, katastrofalne opady śniegu, długotrwałe utrzymywanie się niskich temperatur, gwałtowne burze z obfitymi opadami deszczu i gradu, a także osuwiska i zapadliska.
Bohaterowie bez peleryn, ale z nowoczesnym sprzętem
Powyższe anomalie mogą powodować duże straty gospodarcze oraz stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia ludzkiego. Na szczęście (w razie bezpośredniej konfrontacji z siłami natury) czuwają nad nami prawdziwi bohaterowie. Ratownicy górscy, tatrzańscy, wodni i medyczni, strażacy (zawodowi i ochotnicy) oraz policjanci – bo o nich mowa – jako pierwsi trafiają w miejsca, w których potrzebna jest pomoc. Ich odwaga i poświęcenie zasługują na ogromny szacunek, a oni zasługują na to, żeby pracować na najnowocześniejszym sprzęcie, który ułatwi im codzienną pracę oraz wpłynie na poprawę bezpieczeństwa mieszkańców. Kupno specjalistycznego sprzętu ratowniczego byłoby znacznie utrudnione bez środków z Unii Europejskiej.
Zapobieganie -ostrzeganie - usprawnianie działań
Dzięki środkom unijnym jednostki samorządu terytorialnego mogły wesprzeć służby ratownicze i wcielić w życie pomysły, które przyczyniły się do: zapobiegania niektórych sytuacji kryzysowych, ostrzegania przed ich występowaniem, minimalizacji ich negatywnych skutków oraz usprawniania ewentualnych czynności podjętych w celu ochrony życia, zdrowia, mienia i środowiska.
Zapobieganie: zabezpieczanie osuwisk
Osuwisko jest naturalnym zjawiskiem na obszarach górskich i polega na przemieszczeniu się mas ziemnych/ skalnych. W Polsce znajduje się blisko 60 tysięcy osuwisk, z czego ponad 90 procent występuje w rejonie Karpat. Większość z nich jest nieaktywna. Ich ruchy mogą być spowodowane działalnością człowieka lub czynnikami klimatycznymi (głównie intensywnymi opadami deszczu).
Gwałtowne osunięcia ziemi stanowią duże zagrożenie dla infrastruktury i mieszkańców, w szczególności w Małopolsce. Uszkodzone domy i drogi, zablokowane trakcje kolejowe i zerwane linie elektryczne – to tylko niektóre z efektów ich występowania. Były one boleśnie odczuwalne zwłaszcza po katastrofalnych ulewach w 1997, 2001 oraz 2010 roku.
Zdecydowana większość osuwisk w Małopolsce znajduje się na południu województwa. Prawie połowa z nich występuje na terenie powiatu nowosądeckiego.
Zapobieganie ruchom masowym polega w skrócie na stabilizacji osuwisk poprzez wzmocnienie zbocza/ skarpy żelbetowymi palami lub murem oporowym oraz na odwodnieniu terenu poprzez zastosowanie odpowiedniego drenażu.
Dzięki dofinansowaniu z Unii Europejskiej wielu beneficjentów mogło zabezpieczyć newralgiczne tereny przed zniszczeniami spowodowanymi osuwaniem się ziemi. Skorzystali na tym głównie mieszkańcy najbardziej zagrożonego powiatu nowosądeckiego (Muszyna, Kamionka Wielka, Bartkowa-Posadowa, Gródek nad Dunajcem), choć kilka inwestycji ukończono również w powiecie tarnowskim (Bieśniki i Łowczówek), suskim (Jordanów i Maków Podhalański) limanowskim (Laskowa Górna) oraz wadowickim (Tomice).
Ostrzeganie: systemy przeciwpowodziowe
Powodzie to zjawiska przyrodnicze o raptownym przebiegu. W Małopolsce wezbrania wód pojawiają się kilka razy w roku, a średnio co dekadę przybierają kształt klęski żywiołowej. Powodziami o dużej i bardzo dużej skali zagrożona jest znaczna część (ok. 50%) obszaru województwa małopolskiego, a zwłaszcza obszary zlokalizowane w dorzeczach: górnej Wisły, Soły, Skawy, Raby, Dunajca, Białej i Popradu.
Zminimalizowanie strat i szkód powodziowych wymaga sprawnego monitoringu oraz zarządzania ryzykiem powodziowym. Z tej racji wiele gmin (Związek Gmin Ziemi Gorlickiej) i powiatów (tarnowski, chrzanowski, limanowski) zdecydowało się – przy znaczącym wsparciu Funduszy Europejskich – na wdrożenie systemów kontroli stanu wód i wczesnego ostrzegania. Dzięki zainstalowaniu stacji pomiarowych możliwe jest prognozowanie rozwoju sytuacji kryzysowych, a otrzymywanie wyprzedzającej informacji o zagrożeniu daje szansę służbom i mieszkańcom na odpowiednią reakcję.
Bardzo ciekawy projekt zrealizowany został w gminie Ciężkowice. W miejscowości Falkowa, 400 metrów nad poziomem morza, na najwyższym szczycie powiatu tarnowskiego, zbudowano najnowocześniejszy w Polsce radar meteorologiczny. Jest on częścią Lokalnego Systemu Ostrzegania Powodziowego. To urządzenie ma za zadanie monitorowanie zlewni rzeki Białej Tarnowskiej w promieniu 70 kilometrów. Sprawdza ono nie tylko poziom wód w rzece, ale także skanuje chmury i na podstawie supernowoczesnych rozwiązań prognozuje sytuację powodziową na 48 godzin do przodu.
Zapobieganie i usprawnianie działań: OSP
Strażak, to od lat zawód cieszący się wśród społeczeństwa polskiego największym zaufaniem. Nic dziwnego – strażacy czuwają nad naszym bezpieczeństwem non stop, niosąc pomoc innym bez względu na ryzyko, często z narażeniem własnego życia. Można na nich liczyć w sytuacjach zagrożenia związanych nie tylko z awariami czy wypadkami, ale także katastrofami naturalnymi (pożarami czy powodziami).
Nieocenionym wsparciem dla zawodowych służb ratowniczych są Ochotnicze Straże Pożarne i to właśnie one, między innymi dzięki środkom pochodzącym z Funduszy Europejskich, były w ostatnich latach sukcesywnie doposażane. Nowoczesny sprzęt, jaki trafił do strażaków-ochotników z Małopolski, pozwala im reagować szybciej i skuteczniej, a także zwiększa komfort ich pracy.
Dzięki projektowi „Bezpieczna Małopolska – samochody strażackie” aż 34 jednostki OSP otrzymały od samorządu województwa nowoczesne samochody ratowniczo-gaśnicze oraz systemy monitoringu środowiskowego. Pojazdy mogą jednorazowo przewieźć ok. 3 tony wody i 300 litrów środka pianotwórczego do gaszenia pożarów. Wyposażone są w najpotrzebniejszy sprzęt: autopompy, wyciągarki oraz łączność radiową.
W ramach pozostałych projektów unijnych również gminy (Nowy Wiśnicz, Liszki, Kęty, Gołcza, Bochnia) zakupiły dla swoich jednostek OSP także: wozy pożarnicze lekkie (terenowe) i średnie, beczkowozy, quady, łodzie płaskodenne, rękawy i zapory przeciwpowodziowe, agregaty prądotwórcze i pompowe, drony i kamery termowizyjne, czyli sprzęt niezbędny do przeprowadzania akcji ratowniczych i poszukiwawczych, jak również zapobiegania potencjalnym zagrożeniom oraz niwelowania ich skutków.
Ostrzeganie i usprawnianie działań: TOPR
Tatry, to jedyny w Polsce obszar o charakterze wysokogórskim. Dzięki temu posiada on unikatowy charakter i jest tak popularny wśród turystów. Jednocześnie oznacza to, iż panują tam najtrudniejsze warunki – okresowo występuje spore zagrożenie lawinowe, a pogoda potrafi zmienić się w mgnieniu oka.
Aby zwiększyć bezpieczeństwo osób wybierających się na szlaki, Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, przy wsparciu środków z Unii Europejskiej, zaimplementowało system pozyskiwania danych meteorologicznych, przewidywania pogody oraz ostrzegania przed zagrożeniami. Każda osoba wybierająca się w góry może śledzić „na żywo” warunki atmosferyczne panujące w takich miejscach jak: Morskie Oko, Dolina Pięciu Stawów Polskich, Hala Gąsienicowa, Kasprowy Wierch, Kościelisko, Dolina Chochołowska.
Dodatkowo, w ramach tego samego projektu, TOPR zakupił sprzęt ratowniczy – specjalny pojazd terenowy ATV oraz dwa skutery śnieżne. Dzięki nim dotarcie do trudno dostępnych miejsc stało się dużo prostsze. Skutery to lekkie i szybkie maszyny wysyłane na pierwszy ogień akcji ratowniczych, czyli wszędzie tam, gdzie trwa walka z czasem. Pojazd ATV jest mniej zwrotny, ale może zabrać znacznie więcej sprzętu i załogi, a do tego jest pojazdem całorocznym, tym samym sprawdza się wszędzie, niezależnie od pory roku.
Ocieplamy GOPR
Dzięki Funduszom Europejskim możemy dbać także o poprawę warunków pracy górskich ratowników. Na ten cel przeznaczono 11,5 miliona złotych w ramach pakietu pomocowego REACT-EU. Zostaną one wykorzystane na docieplenie dyżurek GOPR w Rabce-Zdroju, Waksmundzie i Limanowej. Zarówno Tatry jak i całe Podhale po okresie pandemii znów są praktycznie przez cały rok niezwykle popularne wśród turystów i narciarzy. To ogromnie cieszy, ale i zobowiązuje do zapewnienia wszystkich wypoczywającym na południu Małopolski maksymalnego bezpieczeństwa, w czym pomagają środki unijne.
Usprawnianie działań: krwiobus
Krew płynąca w żyłach i tętnicach odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu ludzkiego organizmu. Jej składniki – krwinki czerwone, białe, płytkowe i osocze – tworzą system obronny i transportowy, od którego zależy nasze życie i zdrowie. Krwi nie da się sztucznie wyprodukować, dlatego jest ona bezcennym darem, a honorowe jej oddawanie jest wyrazem najwyższej troski o drugiego człowieka.
Rocznie w Małopolsce oddawane jest ponad 40 tys. litrów krwi. Oprócz Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Krakowie oraz licznych terenowych oddziałów, po naszym województwie „krążą” krwiobusy – mobilne punkty poboru – które dają możliwość prowadzenia akcji krwiodawstwa w każdym zakątku regionu.
Jeden z takich krwiobusów został zakupiony z pomocą pieniędzy unijnych przez samorząd województwa i przekazany na potrzeby krakowskiego RCKiK w grudniu 2021 roku. Dzięki mobilnemu punktowi poboru krwi Małopolanie zyskali łatwiejszy dostęp do miejsca, w którym mogą bezpiecznie i w komfortowych warunkach zostać jej dawcami. Do tej pory (stan na 1 marca 2023 r.) w krwiobusie tym oddano 2431 litrów krwi pełnej. Pamiętajmy – pobieranie krwi trwa tylko 5 minut i jest praktycznie bezbolesne, a może uratować czyjeś życie.
Bezpieczeństwo mieszkańców ponad wszystko
Celem głównym poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego w Małopolsce jest wsparcie mieszkańców regionu. Misja ta realizowana jest we wszystkich możliwych aspektach życia, a priorytetowo traktowane są działania podejmowane w razie wystąpienia wydarzeń o charakterze nadzwyczajnym.
Przy pomocy Funduszy Europejskich służby, które dniem i nocą pilnują naszego bezpieczeństwa, otrzymują odpowiedni sprzęt, przez co mogą jeszcze szybciej reagować wobec ludzkiego nieszczęścia, zagrożenia dla zdrowia i życia czy dotkliwych strat wynikających z klęsk żywiołowych.
Przypomnijmy, w 2019 r. – z inicjatywy marszałka Witolda Kozłowskiego, zostało zawarte, jako pierwsze w kraju, porozumienie pomiędzy Województwem Małopolskim, Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie, przy udziale Wojewody Małopolskiego a 19 podmiotami działającymi na rzecz bezpieczeństwa oraz ochrony środowiska w Małopolsce, w tym m.in. z podmiotami uprawnionymi do wykonywania ratownictwa górskiego i wodnego. Jego efektem jest sukcesywne wspieranie służb ratunkowych. Przekazujemy środki finansowe na zakup nowoczesnego sprzętu jak i na modernizację istniejącej infrastruktury, np. budynków w których działają dyżurki pogotowia górskiego.
Ciąg dalszy nastąpi(ł)
W kolejnych latach planowanych jest jeszcze więcej inwestycji wspomagających prace małopolskich służb ratunkowych. Jeszcze w tym roku jednostki GOPR, TOPR oraz OSP wzbogacą się o nowe pojazdy.
Warte blisko 2 mln zł samochody terenowe trafią do 3 jednostek GOPR i do ratowników górskich TOPR. Z kolei w remizach Ochotniczej Straży Pożarnej pojawią się nowe lekkie samochody ratownictwa technicznego z funkcją gaśniczą.
Zapotrzebowanie na tego typu sprzęt jest tak duże, że do Komisji Europejskiej skierowano wniosek o zwiększenie środków z Funduszy Europejskich na wsparcie Gmin znajdujących się na liście rezerwowej, aby wszystkie jednostki otrzymały samochody.
Nowe zakupy to kolejny krok w kierunku zwiększenia skuteczności i szybkości reagowania, jak również poprawy warunków pracy służb działających na rzecz bezpieczeństwa i ratownictwa w Województwie Małopolskim.
Idzie nowe
Nowy program regionalny Fundusze Europejskie dla Małopolski 2021-2027 to także nowe możliwości doposażenia małopolskich ratowników. 11 mln euro trafi do służb pełniących kluczową rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa w regionie.
Planowana jest realizacja dwóch projektów stanowiących dalszą część Bezpiecznej Małopolski pod hasłem „Bon na Ratowanie”. W ramach tych działań planuje się modernizację/budowę obiektów wraz z niezbędnym wyposażeniem stacji ratunkowych dla WOPR, TOPR, GOPR oraz zakup sprzętu i wyposażenia wykorzystywanego w akcjach ratowniczych, podczas usuwania skutków zagrożeń, a także sprzętu na potrzeby szkoleń dla Państwowej Straży Pożarnej oraz Ochotniczych Straży Pożarnych.
Wsparcie to będzie skierowane na obszary najbardziej zagrożone wystąpieniem klęsk żywiołowych oraz na zabezpieczenie potrzeb służb ratowniczych w najistotniejszym zakresie, jako uzupełnienie dotychczasowego wyposażenia i infrastruktury (np. sprzęt, urządzenia, pojazdy, zagospodarowanie zaplecza, terenu ćwiczeniowego).
Więcej informacji na: rpo.malopolska.pl
